آموزش تخته نرد (مقدماتی تا پیشرفته) به همراه نکات کلیدی

در این مقاله کاملترین آموزش تخته نرد بعلاوه کلیه قوانین بازی تخته نرد از مقدماتی تا سطح حرفه ای به همراه نکات ویژه و کلیه اصطلاحات تخته نرد برای شما قرار داده شده. با فراگیری و بکار بردن این نکات قطعا به یکی از بازیکن های حرفه ای در این بازی تبدیل خواهید شد. این نکات حاصل تجربه بازیکن های تراز اول هست، پس در ادامه این مقاله همراه ما باشید.

تخته نرد چیست و چگونه بازی میکنند؟ 

به طور کلی
۱ – بازی نرد فقط دو نفر بازیکن دارد.
۲- هر بازیکن با ۱۵ مهره بازی میکند که رنگ آن با مهره های حریف متفاوت است. این مهره ها به تناسب ذوق از چوب ساده، چوبهای قیمتی، عاج یا ترکیبات پتروشیمی ساخته میشود.
۳ – تخته نرد ایرانی یک جفت تاس دارد که از عدد یک تا شش بر روی شش جهت آن نقش و شماره گذاری شده است.
۴ – در هر تخته نرد اروپایی و آمریکایی یک تاس با ابعاد بزرگتر از شناسهای معمولی وجود دارد که در شش روی آن به ترتیب اعداد –۲-۴ – ۸ – ۱۶ – ۳۲ – ۶۴ نوشته شده و مخصوص دو و برگرد کردن حریفان است. این تاس را به فرانسه «ویدو» و به انگلیسی دبلینگ سیرکل به معنی دایره دو برابر کردن میگویند.
۵- تخته نرد معمولاً به صورت یک جعبه مستطیلی شکل است که از وسط باز می شود وبازی نرد به چهار قسمت تقسیم شده است که هر قسمت دارای شش خانه میباشد. هر حریف دارای ۱۲ خانه است که از یک تا ۱۲ شماره گذاری می شود. البته این شماره گذاری ذهنی است. جعبه نرد اندازه معینی ندارد و میتواند از کوچکترین تا بزرگترین باشد.
برای ساختن جعبه نرد هم از چوب ارزان قیمت و معمولی و هم از چوبهای گران قیمت صنعتی مثل آبنوس و ریشه درخت گردو استفاده می کنند. در سالهای آخر قرن بیستم که بازی نرد به صورت تب آلودی در آمریکا و اروپا رواج یافت، جعبه های نرد را با موادی از ترکیبات پتروشیمی و پلاستیک میساختند. در فروشگاههای صنایع دستی ایران نیز در سالهای اخیر تخته نردهای منبت کاری بسیار زیبا و گران قیمت کار هنرمندان شیراز و اصفهان برای فروش و صدور عرضه می شود.

طرز چیدن مهره ها و جهت حرکت آنها

معمولاً در بازی نرد هر حریف دو مهره در خانه خال خانه و پنج مهره در خانه (۱۲) طرف مقابل میگذارد و از هشت مهره باقی مانده سه مهره را در خانه ۸ و پنج مهره را در خانه ۶ طرف خود جای میدهد مهره ها به حکم تاس از راست به چپ خلاف) حرکت عقربه ساعت به جلو رانده می شود. وقتی که همه مهره ها در آخرین ۶ خانه خودی جا گرفتند، شروع به برداشتن و خروج آنها از تخته می کنند. هر یک از دو حریف که زود تر مهره های خود را خارج سازد برنده خواهد بود.

انتخاب جا و مهره ها

دو حریف می توانند قبل از شروع بازی با توافق یکدیگر یا به حکم تاس، جای خود و رنگ مهره ها را انتخاب کنند.

اگر به این مقاله علاقمند هستین مقاله ی موقعیت های استثنایی در بازی تخته نرد را مطالعه کنید

ریختن تاس ها

در ایران معمولاً قبل از شروع بازی هر حریف، یک یا جفت تاس را می ریزند و با توافق دو طرف آن که تاس بالاتر یا پایین تر بیاورد اولین تاس شروع بازی را خواهد ریخت. اما در مسابقه های بین المللی تخته نرد برای ریختن تاس قواعدی وضع شده که رعایت آنها الزامی است به شرح زیر است:

الف – تاسها حتماً با تاس ریز» که شبیه لیوان است بایستی بر روی صفحه نرد ریخته شود. به همین منظور در تمام تخته نردهایی که در کشورهای غربی عرضه می شود دو تاس ریز نیز در داخل جعبه نرد وجود دارد با این تدبیر، امکان «تاس گیری» از بین می رود.

ب – هر یک از دو حریف موظف است که تاسها را در صحنه طرف راست خود بریزد. بنابراین اگر یک یا هر دو تاس در صحنه طرف چپ ریخته شود، پذیرفته نخواهد بود.
پ – هر یک از دو حریف که مجموع دو تاس او بیشتر باشد شروع بازی با او خواهد بود.
ت – در جریان بازی هر یک از دو حریف وقتی میتواند تاس بریزد که طرف مقابل بازی خود را انجام داده و تاسهای خود را برداشته باشد یعنی تا وقتی که تاسهای یک طرف روی صحنه تخته است حریف او حق ریختن تاس ندارد و اگر هم بریزد، پذیرفته نخواهد بود.

ث – تا وقتی که تاسهای یک طرف در روی صحنه تخته نرد است حریف میتواند هر قدر که بخواهد فکر کند و بازی خود را تغییر دهد. بسیاری از نرادان ایرانی اعتقاد دارند که به محض آنکه انگشت یا دست حریف عمداً یا سهواً، یکی از مهره هایش را لمس کند حتماً و قطعاً بایستی آن مهره را بازی کند که منطقی به نظر نمیرسد یکی از دوستان نرادم که متجاوز از سی سال است ساکن اروپا میباشد و در غالب مسابقات بین المللی شرکت میکند برایم تعریف میکرد که در یکی از مسابقات جهانی نرد، حریفی تاس ریخت سپس پیپش را از جیبش درآورد و روشن کرد و با کمال خونسردی مدتی دود کرد و مهره هایش را جابجا نمود تا بالاخره بازی خود را انجام داد و تاسهایش را برداشت در تمام این مدت طرف مقابل ساکت و آرام نشسته و منتظر مانده بود با وجود این در مسابقات بزرگ بین المللی، حداکثری برای فکر کردن تعیین میکنند و دو حریف موظفند این مدت را رعایت کنند.

در ادامه آموزش تخته نرد همراه ما باشید. 

حرکت مهره ها به حکم تاس

تاس ریزنده می تواند مجموع اعداد دو تاس را بازی کند یا هر مهره را جدا جدا به تناسب عدد تاسها تغییر محل دهد اگر جفت بیاید صاحب تاس میتواند معادل دو برابر مجموع عدد دو تاس مهره هایش را تغییر محل دهد (یعنی چهار برابر عدد هر تاس) مثلاً اگر «دو دو» بیاورد می تواند یک مهره را چهار بار به جلو براند یا دو مهره را دوبار حرکت دهد. تمام اعدادی که روی دو تاس نقش شده است بایستی بازی شود مگر آنکه مانعی برای جابه جا کردن مهره ها وجود داشته باشد.

زدن یا کشتن

در جریان بازی تا وقتی که دو مهره یا بیشتر متعلق به حریف در یک خانه جای دارد طرف مقابل نمیتواند مهره خود را در آن خانه جای دهد یا به اصطلاح نرادان آنها را بزند، اما اگر یکی از دو طرف یک مهره تنها در خانه ای نشانده باشد، طرف میتواند آن را بزند یا بکشد در این صورت مهره ای را که زده شده است در روی جدار وسط تخته میگذارند. یعنی از صحنه بازی خارج میکنند. این مهره در صورتی میتواند دوباره وارد صحنه بازی شود که یکی از خانه های (۱) تا (۶) حریف خالی باشد و با آمدن تاس موافق بتوان آن را در خانه خالی حریف جای داد.

مثلاً دارنده مهره های سفید یک کشته داده که روی جدار تخته نرد است و فقط خانه (۴) حریف خالی است. همین که دارنده مهره سفید با ریختن تاس (۴) بیاورد، میتواند مهره کشته شده خود را در آن خانه جای دهد گاه ممکن است خانه های (۱) تا (۵) حریف خالی باشد؛ اما مثلاً دارنده مهرۀ سفید جفت شش بیاورد که طبعاً نمی تواند بنشیند، چون پنج مهرۀ حریف در آن جای دارند تا وقتی که مهره کشته شده ننشسته است، دارنده آن نمیتواند هیچ بازی دیگری بکند یعنی بازی او متوقف میماند تا زمانی که خانه ای در شش خانه آخر حریف باز شود.

زدن و در رفتن

در بازی ایرانی هیچ یک از دو حریف حق ندارد که در خانه های (۱) تا (۶) خودش، مهره گشاد طرف را بزند و فرار کند اما در بازیهای بین المللی چنین محدودیتی وجود ندارد.
وقتی که تمام ۱۵ مهره یکی از حریفان در خانه های (۱) تا (۶) خودش جمع شده صاحب مهره ها میتواند به حکم تاسی که میآورد شروع به برداشتن مهره ها و خارج کردن آنها از صحنه نرد کند هر کس زودتر تمام مهره هایش را خارج ساخت برنده بازی خواهد بود.

برداشتن و بردن

وقتی که تمام ۱۵ مهره یکی از حریفان در خانه های (۱) تا (۶) خودش جمع شده صاحب مهره ها میتواند به حکم تاسی که میآورد شروع به برداشتن مهره ها و خارج کردن آنها از صحنه نرد کند هر کس زودتر تمام مهره هایش را خارج ساخت برنده بازی خواهد بود.

مارس و سه برابر

اگر برنده ای تمام مهره هایش را خارج سازد اما طرف هنوز یک مهره هم برنداشته یا خارج نکرده باشد، «مارس» می بازد یعنی دو برابر موضوع شرط بندی اما در مقررات بین المللی اگر طرف بازنده هیچ مهره اش را خارج نکرده و یک یا چند مهره هم هنوز در یکی از ۶ خانه اول حریف برنده داشته باشد سه برابر می بازد

چند توصیه و پیشنهاد

سه اصل کلی در بازی «نرد وجود دارد که در طول بازی باید به آن توجه کرد:
اول – هر خانه ای که شما میگیرید از یک طرف سد و مانعی خواهد بود برای گذر مهره های حریف و از طرف دیگر یک خانه خالی را از چنگ او خارج می سازید تا نتواند از آن استفاده کند.
دوم – دو مهره ای را که شما در خانه شماره (۱) خال (خان حریف) دارید باید هرچه سالمتر و سریع تر به خانه خودتان باز گردانید.
سوم – با توجه به دو قاعده کلی بالا شما بایستی در شروع بازی و با استفاده از تاسی که می آورید هر چه بیشتر خانه بگیرید یا هر چه بیشتر دو مهره دورافتاده خودتان را به جلو برانید.

بهترین شروع

اصولاً قاعده خاص و واحدی برای بهترین بازی در اولین تاس وجود ندارد به استثنای چند تاس زیر که تقریباً اجباری است
۱ – (۵+ ۶) که یکی از مهرههای خودتان در خانه شماره (۱) حریف را به خانه (۱۲) او منتقل میسازید در این حالت میگویند مهره «قات» شد.
۲ – (۱ + ۶)که یک مهره خودتان را از خانه (۱۲) حریف به خانه شماره (۷) خودتان می برید و یک مهره از خانه (۸) خودتان را بر روی آن می نشینید. (در این حالت گفته می شود در خانه را میبندید)
۳- (۳+۱) که یک مهره از خانه (۸) خودتان را به خانه (۵) خودتان منتقل میکنید و با یک مهره از خانه (۶) روی آن را میپوشانید در این حالت میگویند «افشار» را می گیرید.

۴- (۱+۱) (یادوکور) که دو مهره از خانه (۸) خودتان را در خانه (۷) و دو مهره از خانه (۶) را در خانه (۵) خودتان میگذارید.

۵ – (۲+۴) که یک مهره از خانه (۸) خودتان را به خانه (۴) خودتان انتقال می دهید و یک مهره از خانه (۶) خودتان را روی آن میگذارید یعنی خانه (۴) خودتان را می گیرید.

۶- (۵+۵) که دو مهره از خانه (۱۲) حریف را به خانه (۳) خودتان منتقل میکنید.

برای تاسهای دیگر هر نراد به سلیقه خود و با رعایت سه قاعده ای که گفته شد میتواند بازی کند.

توصیه و پیشنهاد ما

توصیه ما برای شروع بازی در اولین تاسی که هر حریف می ریزد، بر اساس حسابهای ریاضی و تجربی تنظیم شده و به طوری که ملاحظه خواهید کرد، در بعضی موارد با توصیه های بازیهای سنتی نرادان ایرانی تفاوت زیاد دارد. برای راهنمایی بهتر حالت های مختلف اولین تاس را در جدولی جمع آوری کرده ایم که به شرح زیر است.

با ادامه مقاله جامع آموزش تخته نرد ما را همراهی کنید

همچنین مقاله تقلب کردن در تخته نرد را مطالعه کنید. 

محاسبه تاس های احتمالی

ظاهراً وقتی دو حریف از نظر تجربه و مهارت در یک سطح هستند، برنده نهایی بازی کسی خواهد بود که تاسهای مساعدتری بیاورد
با وجود این مواردی در جریان بازی پیش می آید که با محاسبه تاس های احتمالی می توان احتمال برد را، به نفع یک طرف بیشتر کرد. برای نمونه، چند محاسبه پایه ای در زیر نوشته می شود.

۱- هر یک از دو تاس شش خال دارد که ترکیب آنها (از جفت یک گرفته تا جفت شش) ۳۶ حالت را به وجود می آورد.

۲ – از این ۳۶ حالت ۱۵ حالت آن هر یک دوبار تکرار می شود و هر جفت فقط یک حالت به حساب می آید.
پس در ریختن هر تاس فقط یکی از ۲۱ ترکیب به وجود می آید. اگر ناچار شدید که گشاد بدهید بهتر است احتمال خوردن آن را به صورت زیر محاسبه کنید:

هر چه فاصله «گشاد» با مهره مجاور حریف نزدیک تر باشد، به همان نسبت احتمال خوردن آن کمتر خواهد بود. برای مثال:

۱ ـ اگر فاصله مهره گشاد شما با مهره مجاور حریف فقط یک خانه باشد،فقط ۱۱ ترکیب تاس میتواند آن را بزند.

۲- اگر فاصله دو خانه باشد ۱۲ تاس

۳-اگر فاصله سه خانه باشد ۱۴ تاس

۴- اگر فاصله چهارخانه باشد ۱۵ تاس

۵- اگر فاصله پنج خانه باشد ۱۵ تاس

۶-اگر فاصله شش خانه باشد ۱۷ تاس

از فاصله شش خانه به بالا هر چه فاصله بیشتر باشد احتمال «خوردن گشاد» کمتر می شود. مثلاً

۷- اگر فاصله ۷ خانه باشد ۶ تاس میتواند آن را بزند

۸-اگر فاصله ۸ خانه باشد ۶ تاس

۹- اگر فاصله ۹ خانه باشد ۵ تاس

۱۰- اگر فاصله ۱۰ خانه باشد ۳ تاس

توجه داشته باشید که اگر حریفتان جفت شش بیاورد می تواند «مهره گشاد» شما را در فاصله ۱۲ و ۱۸ و ۲۴ خانه بزند.
و اگر جفت پنج بیاورد در فاصله ۲۰ خانه و اگر جفت چهار بیاورد در فاصله ۱۶ خانه هم خواهد زد.
اصل دیگری که باید به آن توجه کرد این است که هر چه «مهره گشاد» شما در معرض تعداد بیشتری از مهره های طرف قرار گرفته باشد به همان نسبت احتمال اینکه زده شود، بیشتر خواهد بود.
با همه این محاسبه ها، لازم است که روش بازی حریفتان را با دقت بسنجید و بازی خود را بر اساس بازی او تنظیم کنید. مثلاً اگر حریف شما محتاط و محافظه کار باشند و با روش سنتی بازی میکند، شما هم باید طریق احتیاط را در پیش گیرید و اگر اهل ریسک کردن و گشاد بازی است شما هم با همان روش با او مقابله نمایید.

گشاد بازی

نرادانی هستند که گشادبازی را ترجیح میدهند. این افراد عقیده دارند که اولاً بایستی از همه مهره های خود حداکثر استفاده را بکنند یعنی هر چه بیشتر آنها را در صحنه نبرد به کار بگیرند. ثانیاً با این روش و رویه بر هیجان و جاذبه بازی بیفزایند. بدیهی است این قاعده در بازیهای عادی که در آنها دو و برگردان وجود ندارد، و دو طرف به طور یکنواخت و به متابعت از حکم تاس بازی را ادامه می دهند، چندان لطفی ندارد.هر حریفی که بیشتر گشاد میدهد، ریسک بیشتری را تحمل میکند.

گشاد بازی اضطراری

گاهی یکی از دو حریف در جریان بازی با وضعی روبرو میشود که احتمال برنده شدن طرف را قطعی میداند. در این قبیل موارد از روی اجبار و اضطرار به گشادبازی می پردازد و گاهی هم نتایج مثبتی عایدش میشود و در اینجاست که نقش تاس یا تقدیر نمایان تر می شود.

ریسک در بازی

در بازی نرده مثل صحنه از زندگی ، عده ای هستند که با احتیاط و با تفکر و «تأمل» و با پرهیز از هر گونه ،ریسکی سعی میکنند که مهره هایشان را از موانعی که پیش می آید عبور دهند و به خانه آخر برسانند و از صحنه نرد خارج سازند. در بازیهای با دو و برگردان هم کمتر دو میکنند زودتر به دو کردن طرف تسلیم می شوند.
این قبیل افراد در قمار نرد و قمار زندگی یا کمتر برنده می شوند یا به بردی اندک راضی و خورسندند.

چنان که قبلا گفتیم، شاعر نرادی از این نوع می گوید:

نردی است جهان که بردنش باختن است

نرادی آن به نقش کم ساختن است.

احوال جهان چو کعبتین نرد است.

برداشتنش برای انداختن است

اما نرادانی هم هستند که بیشتر ریسک میکنند. از گشاد دادن نمی هراسند و به محض آنکه خود را برنده احساس کنند بازی را دو برابر میکنند. اگر طرف بازی را زیاد کرد (دو کرد) تسلیم نمیشوند و تا آخرین لحظه امید دارند که با آوردن یک تاس دلخواه و مناسب، سرنوشت بازی دگرگون گردد.

بدیهی است که ریسک کردن بایستی حساب شده و با در نظر گرفتن همه احتمالات باشد، در غیر این صورت ریسک بی برنامه و بی نقشه به طور قطع موجب شکست و باخت زیاد خواهد شد.

مواقعی که نباید گشاد داد

اگر می خواهید گشاد بدهید توجه داشته باشید که هر چه خانه های (۱ تا ۶) حریف بیشتر بسته شده باشد به همان نسبت شما شانس کمتری برای نشستن دارید.
برای توضیح بیشتر:

چنانچه حریفتان فقط یک خانه در شش خانه آخر خود داشته باشد شما ۳۵ بار از ۳۶ بار تاس ریختن شانس دارید که مهره کشته خود را در یکی از خانمهای او بنشاند اگر دو خانه حریف پر شده باشد شما ۳۲ بار و اگر سه خانه اش پر شده باشد شما ۲۷ بار شانس خواهید داشت، اما اگر چهار خانه اش پر باشد شما فقط دو شانس، برای نشاندن مهره تان خواهید داشت.

دو کشته بهتر از یک کشته

سعی کنید که هر چه بیشتر از حریف کشته بگیرید زیرا هر چه تعداد کشته های حریف بیشتر باشد به همان نسبت شما فرصت بیشتری خواهید داشت که طرح حرکات و بازی های بعدی خود را بریزید.

تاس بالا

هنگامی که مهره های دو حریف از یکدیگر گذشته و دیگر امکان زد و خورده باقی نمانده است و هر یک از دو طرف بایستی مهره های خود را به جایگاه نهایی رسانیده و از صحنه نرد خارج سازد هر حریفی که تاسی بالاتری بیاورد شانس برد بیشتری خواهد داشت و مهارت و تدبیر بازیکن نقش چندانی ندارد، زیرا سرنوشت بازی به دست تاس است. در چنین مواقعی اگر طرف خود را برنده احساس کند و بخواهد شرط بندی بازی را بالا به برد شما بایستی محل قرار گرفتن مهره هایشان را به شرح زیر محاسبه کنید و بر اساس آن تصمیم بگیرید.

خانه های (۱) تا (۶) خودتان هر کدام یک شماره

برای هر مهره خانه های (۷) تا (۱۲) خودتان هر کدام دو شماره

برای هر مهره خانه های (۷) تا (۱۲) حریف هر یک سه شماره

خانه های (۱) تا (۶) حریف هر کدام چهار شماره

برای مثال: اگر شما دو مهره در خانه (۴) حریف دارید باید آن را (۲*۴) یعنی ۸ شماره حساب کنید و اگر دو مهره در خانه ۹ حریف دارید باید آن را (۲*۳) یعنی ۶ شماره حساب شود و اگر دو مهره در خانه ۷ خودتان دارید (۲*۲) یعنی ۴ حساب شوند و اگر ۱۱ مهره در خانه های ۱ تا ۶ خودتان دادید باید ۱۱ شماره حساب کنید.

صلح و سازش(شستن) 

هیچ اجباری نیست که هر دست بازی تا پایان آن ادامه پیدا کند. به عبارت دیگر در هر مرحله از بازی طرفین میتوانند با توافق یکدیگر بازی را ابطال کنند یا به اصطلاح «بشویند» و از نو بازی کنند یا مثلاً اگر بازی دو و برگردان است، طرفین می توانند از دو و برگردان چشم پوشی کنند یا آنها را تقلیل دهند صلح و سازش در دو موقع صورت می گیرد:
اول موقعی که هر دو طرف دارای شانس مساوی برای بردن یا باختن هستند که در این صورت ترجیح میدهند بازی را ابطال کرده و از نو شروع کنند. مثل اینکه بازی به مرحله ای برسد که با آمدن یک تاس موافق یا مخالف سرنوشت برد و باخت تغییر یابد. در نتیجه هر یک از دو حریف به طور مساوی شانس برد یا باخت دارند.
دوم وقتی است که بازی به مرحله تا بالا رسیده و بردن یا باختن یکی از دو طرف به زیاد یا کم آمدن تاس بستگی پیدا میکند که در این صورت لطف و هیجان مبارزه و نبرد از بین میرود و طرفین موافقت میکنند بازی جدیدی را شروع کنند.

رعایت اخلاق و نزاکت

در بازی نرد اگر طرفین نزاکت و حسن خلق و خونسردی و گذشت را رعایت نکنند، ممکن است اختلافاتی پیش آید که موجب رنجیده خاطری و حتی عصبانیت و قهر حریف شود. بنابراین با استفاده از تجربههای گذشته پیشنهاد و توصیه می شود که نردبازان در موقع بازی اصول اخلاقی زیر را رعایت کنند:
۱- مهره های خود را به صورتی جابجا کنید که مطمئن باشید حریفتان به دقت دیده است.
۲- تا بازی حریف به اتمام نرسیده است، تاس را از صحنه تخته برندارید. زیرا غالب اختلافات بر اثر زود برداشتن تاس پیش می آید.
۳- به حریفتان اجازه دهید که تا وقتی تاس در روی تخته است هر قدر بخواهد فکر کند و هر طور که مایل باشد در حرکت مهره هایش تغییر دهد.
۴- اگر حریفتان تصور میکند که شما تاس میگیرید(تقلب میکنید)، تاسها را با تاس ریز بریزید و به اندازه کافی تکان دهید سپس بر روی تخته بریزید تا تصور تاس گرفتن از بین برود.
۵- همیشه احترام و نزاکت را نسبت به حریفتان رعایت کنید و اگر مورد اعتراض واقع شوید اگرچه اطمینان دارید حق به جانب شما است، اما حق را به جانب حریف خود بدهید و گذشت کنید.

۶-اگر بدشانسی می آورید و تاس موافق دلخواه شما نیست، با سخنان درشت و با صدای بلند عصبانیت خود را ظاهر نسازید و به تاسها ناسزا نگویید.
۷- در بازیهای دوستانه ای که حریفها به صورت شوخی و جدی رجزخوانی میکنند همیشه حدود نزاکت را رعایت کنید و از نیش زدن و گوشه و کنایه زدن و توهین به حریف پرهیز کنید.

۸- در تمام مدت بازی آرامش و خونسردی خود را حفظ کنید و تا می توانید از سخن گفتن خودداری نمایید.

آیینه خلق و خو

از خصوصیات بازی نرد آن است که همچون آیینه ای شفاف و صیقل خورده، خلق وخو و طبع و سرشت بازیکنان را به روشنی و وضوح می نمایاند. عکس العمل ها در مقابل برد و باخت و نوع بازی هر حریف نمونه و معیاری است برای سنجش روش و رفتار او در زندگی روزانه و روابطش با دیگران.
نرادانی هستند که در تمام طول بازی بدون آنکه سخنی بگویند و آوردن تاس موافق یا مخالف در آنها اثری بگذارد به بازی ادامه می دهند. این نوع نرادان در سرزمین ما ایران بسیار نادر و کمیابند.
بازیکنان دیگری هستند که قبل از حرکت هر مهره تامل و تفکر میکنند و بدون آنکه مهره را لمس کنند قبلاً سیر حرکت و هدف را می سنجند سپس بازی خود را انجام می دهند بدون آنکه بتوان این تأمل و تفکر را دلیل مهارت و موثر در برد نهایی آنها دانست.
دسته سوم نرادانی هستند که تجربه و مهارت زیاد در بازی نرد دارند و بسیار سريع الانتقال هستند به طوری که هنوز گردش تاس به پایان نرسیده مهره های خود را جابجا می کنند. این سرعت عمل به حدی است که اگر حریفشان مثل آنان سريع الانتقال نباشد غالباً به بازی طرف ایراد میگیرد و حتی او را به خانه شماری و بازی دوباره وادار می سازد.

دسته چهارم افرادی هستند که با آوردن هر تاس موافق با صدای بلند شادی می کنند. و قهقهه سر میدهند و اگر برنده بازی شوند به تحقیر طرف می پردازند و برعکس اگر تاس موافقی نیاورند متاثر میشوند و به تاسها ناسزا میگویند و اگر بازنده شوند به حساب خوب آوردن حریف و بد آوردن خودشان میگذارند. در بین این افراد بازی کنندگانی هم هستند که از بد آوردن و بازنده شدن عرق برجبینشان می نشیند و حتی از بازی و از حریف قهر میکنند.

رجز خوانی

در روزگارانی که تفنگ ،توپ، تانک، خمپاره، هواپیما، بمب و موشک اختراع نشده بود و هنوز پهلوانی و مردانگی و جوانمردی و زور بازو و اصل و نسب در صحنه های کارزار و جنگ نقش اصلی را به عهده داشت مرسوم چنین بود که سربازان و فرماندهان دو طرف در میدان جنگ مقابل یکدیگر صف آرایی میکردند و چنانچه در شاهنامه و غزوات صدر اسلام نقل شده است پهلوانی که از یک طرف به میدان می آمد ابتدا با رجزخوانی و ستودن اصل و نسب و هوش و خرد و زور بازوی خود، حریفی از مقابل می طلبید. وقتی حریفی می پذیرفت و به مقابله اش می آمد او هم قبل از گلاویز شدن و زور آزمایی با طرف، به رجزخوانی میپرداخت و به همین سبب غالب اشعار حماسی در شاهنامه فردوسی و ادبیات فارسی و عرب ریشه در این رجزخوانی ها دارد.

تخت نرد و بازی نرد هم نماد و سمبلی است از میدان کارزار و زور آزمایی دو حریف بنابراین یکی از رسوم و عادات نرادان که شاید از همان روزگاران پهلوانی قدیم به یادگار مانده است، رجزخوانی قبل از شروع بازی و ضمن بازی و بعد از خاتمه بازی است. این رجزخوانی که ظاهراً در همه جا رایج است بدون تردید بر جاذبه بازی نرد می افزاید به شرط آنکه دو طرف از حد و مرز معینی تجاوز نکنند و به خشم و ناسزاگویی و توهین و قهر نیانجامد.
اما در جوامعی که تخته نرد به صورت آلت قمار به کار گرفته شده است، دیگر رجز خوانی های جالب و جاذب و طنزآمیز و دوستانه و خواندن اشعار حماسی ممنوع گردیده و در مسابقات بین المللی و بازیهای رسمی کلوپهای تخته نرد، هیچ یک از حریفان حق حرف زدن در طول بازی را ندارند چه رسد به رجزخوانی.
شاعر خوش قریحه و شایسته ای به نام «علی اکبر رفوگران» رجز نامه ای سروده، که چون نمونه بسیار جالبی از رجزخوانی و رجز سرایی است که در زیر نقل می شود.

اکبرم من اكبرم من اكبرم
در فنون تخته بازی من سرم
گر همه سرباز هنگ تخته اند
در میان هنگشان من افسرم
کیست در عالم نداند این که من
از جميع تخته بازان برترم
باخت چون آن مدعی با پنج هیچ
گفت دیگر پای بوس این درم
هر که با من کرده بازی باخت رفت
ای همه مردم برنده میخرم

بازی بینان

از خصوصیات دیگر نرد و شطرنج حضور و توجه بازی بینان، یا کنار دست نشینان است این افراد به مانند علاقه مندان و تماشاگران مسابقات ورزشی، بدون آنکه شخصاً نقشی در بازی داشته باشند گاهی آنقدر به بازی یکی از دو طرف یا هر دو طرف علاقه مند میشوند و به انتظار نتیجه بازی میمانند که ساعتها در کنار صفحه شطرنج و نرد مینشینند و یا میایستند و به بازی دو حریف چشم می دوزند به طوری که در مسابقات ورزشی بین المللی و المپیک ده ها هزار نفر از سراسر جهان با پرداخت هزینه گزاف و تحمل رنج سفر دور و دراز خود را به محل مسابقات می رسانند و با خرید بلیط ورودی گران قیمت به تماشای بازی حریفان مینشینند. یا در خانه خود ساعتها به صفحه تلویزیون چشم میدوزند و بیدار میمانند و به بازی دو حریف می نگرند.

این قبیل تماشاگران مثل خود بازیکنان طالب هیجان هستند و نه تنها نتیجه بازی برایشان جالب و هیجان انگیز است که یک بازی خوب ،یابد، یا یک گردش تاس موافق و مخالف آنها را به هیجان می آورد.

در عین حال حضور و توجه بازی بینان و تماشاگران، بازیکنان را هم بر سر ذوق و شوق می آورد و بازی را جالبتر میسازد اما این ذوق و شوق و جاذبه و هیجان مشروط بدان است که کنار دست نشینان در بازی دو حریف دخالتی نکنند زیرا گاهی شدت علاقه و توجه پشت دست نشینان به حدی است که به جای بازیکن مهره اش را جابجا میکنند یا از اینکه بازیکن دستور و توصیه او را نپذیرفته است، عصبانی میشوند.

با توجه به همین خصوصیت و کیفیت است که در کلوپ های بزرگ تخته نرد حضور بازی بینان و تماشاگران در صورتی مجاز است که سکوت کامل را رعایت کنند و از هر گونه دخالت و اظهار نظر و ابراز احساساتی نسبت به یکی از دو حریف خودداری نمایند. در غیر اینصورت، چنان که در مقررات کلی مسابقات ملاحظه شد، هر یک از دو حریف حق دارد از مسئول کلوپ بخواهد که بازی بین را از اتاق بازی اخراج کند.

در آخر اگر قصد خرید تخته نرد چوب گردو، تخته نرد خاتم یا تخته نردهای قیمت مناسب را دارید از سایت ما دیدن کنید. ممنون که در این مقاله همراه ما بودید.